• Home
• Bibliografiëen
• Citaten
• Weblog
• Raban

• Profiel
• Werk
• Opmerkingen
• Anderen Over
• Bronnen

A. Aletrino

Profiel

Achternaam: Aletrino
Initiaal: A.
Voornaam: Arnold (eigenlijk Aäron) (Sam)
Geboren: 01-04-1858
Te: Amsterdam
Overleden: 16-01-1916
Te: Cherneux(Zwitserland)

De hele studie van de medicijnen heeft me een knauw gegeven.
Ik was altijd een beetje contemplatief.
Maar dat je dood moèt,
dat maakt het leven zo verduiveld ellendig.
Ja, een concentratie van ellende.
Ik zie altijd de donkere kant van het leven.
(A. Aletrino, Onze onzalige erfenis, blz. 175)

Pseudoniem(en): A. Aletrino schreef onder pseudoniem P.A. Saaije de inleiding bij 'Grassprietjes' van Frederik van Eeden (een studievriend). Verder gebruikte hij het pseudoniem Acu Insma.

Werk

Proza

• Novellen (1886)
• Uit den dood, en andere schetsen (1889)
• Zuster Bertha (1891)
• Novellen (1895)
• Martha (1895)
• Uit 't leven (1901)
• Line (1905)
• Stille uren (2 delen) (1906)
• Moede jaren (1908)
• Napoleons laatste levensjaren (1916)
• Moewe jaren (2018)

Wetenschappelijk werk

• Eenige beschouwingen over den beroepseed der artsen (proefschrift) (1889)
• Over ontoerekenbaarheid (openbare les) (1889)
• Twee opstellen over Crimineele Anthropologie (1898)
• Naar aanleiding van De Ryckère’s boek “La femme en prison et devant la mort”, en van Dr. Cox’ biologische studie Over de aequivalentie van man en vrouw (1898)
• Over ontoerekenbaarheid: openbare les (1899)
• Het leven der verpleegster (rede) (1900)
• Over eenige oorzaken der prostitutie (1901)
• Hoe een roman wordt geschreven (rede) (1902)
• Handleiding bij de studie der crimineele anthropologie (2 delen) (1902/1904)
• Over uranisme, een gerechtelijke-geneeskundige studie (1905)
• Is celstraf nog langer geoorloofd en gewenscht? (1906)
• Hermaphrodisie en uranisme (rede) (1908)

Overig non-fictie

• Gedenkboek 'De Nieuwe Gids': 1885 - 1 October - 1910 (met anderen) (1910)

Vertalingen

• E. Monin, Zenuwlijden (1892)
• Magnus Hirschfeld, Oorzaken en wezen van het uranisme. (uit het Duitsch vertaald door W., waarschijnlijk was dit A. Aletrino).

Vertaald:

• Richard Huijing vertaalde 'In het donker' en nam het als 'In the dark' op in de bundel 'The dedalus book of Dutch fantasy' (1993)

A. Aletrino schreef een voorwoord voor

• Frederik van Eeden, Grassprietjes (1885)

Bloemlezingen

Tonen

Tijdschriften

• A. Aletrino publiceerde zijn eerste werk in 'De Nieuwe Gids' in 1886. Van dit tijdschrift was hij van 1909 tot 1912 redacteur.
• A. Aletrino publiceerde in 'Tweemaandelijks Tijdschrift', 'De XXe eeuw'.

Over A. Aletrino

• Een hoofdstuk over A. Aletrino in 'Letterkundige opstellen' van Willem Gerard van Nouhuys (1894)
• Een kroniek over A. Aletrino in 'Hollandsche Bellettrie van den Dag' van C.M. Deventer (1901)
• H. Pierson, 'Openbare brief aan Dr. A. Aletrino naar aanleiding van diens brochure 'Over eenige oorzaken der prostitutie'' (1902)
• 1 hoofdstuk: 'Jac. van Looy - A. Aletrino - Aug. P. van Groeningen' in 'Nieuwere Literatuur-geschiedenis, deel 2' van Willem Kloos (1904)
• Jacob Israël de Haan, 'Pijpelijntjes' (1904)
• 1 hoofdstuk: 'Dr. G. Kalff - A. Aletrino - M. Antink' in 'Nieuwere Literatuur-geschiedenis, deel 4' van Willem Kloos (1906)
• Jacob Israël de Haan, 'Rechtskundige significa en hare toepassing op de begrippen: “aansprakelijk, verantwoordelijk, toerekingsvatbaar' (Proefschrift, in het vijfde en laatste hoofdstuk levert De Haan veel kritiek op de geschriften van Aletrino) (1916)
• Een bijdrage over Arnold Aletrino door J. van Weringh in 'Biografisch woordenboek van Nederland' (1979)
• 'Bzzlletin' bracht in oktober 1982 een Aletrino-nummer uit.
• Kees Joosse, 'Arnold Aletrino. Pessimist met perspectief' (1986)
• 1 uittreksel: 'A. Aletrino - Zuster Bertha' in 'Prisma Uittrekselboek Nederlandse literatuur 1880-1945', door Johan van Ommen en Lizet Penson (1992)
• Doriane Sansterre, 'Oeverloze zielen: subject en object in de Nederlandse psychologische roman omstreeks 1890-1900' (2007)

Diversen

• 'Zuster Bertha' werd in 1986 door C.J. Aarts en N. van der Meulen in hun boek 'Het literair eeuwboek. Honderd jaar het boek van het jaar' uitgeroepen tot het beste boek van 1891.
• Een portret (olieverf op paneel) van A. Aletrino door J. Veth in 'Schrijversportretten', samengesteld door Sjoerd van Faassen, Pauline Bloemsma en Hester Quist (2010)

Literaire prijzen

A. Aletrino was lid van de jury voor:

• De Nieuwe Gids-prijs 1911 en 1914

Opmerkingen

• A. Aletrino was de zoon van Salomon Aletrino (commissionair in effecten) en Selima Pinedo. Zijn ouders maakten deel uit van de Portugees-joodse gemeenschap in Amsterdam.
• A. Aletrino was arts. Hij studeerde medicijnen in Amsterdam. In 1886 deed hij artsexamen. Hij promoveerde in 1889.
• Aletrino verloofde zich in 1888 met Rachel Mendes da Costa. Ze trouwden op 02-07-1891. In 1897 pleegde zij zelfmoord. Ze was toen 31 jaar oud.
• Aletrino hertrouwde op 22-12-1998 met Emilie Julia van Stockum. Zijn beide huwelijken bleven kinderloos.
• Jacob Israël de Haan droeg 'Pijpelijntjes' op aan A. Aletrino. Bovendien herkende Aletrino zich in Sam, één van de twee hoofdpersonen. Deze was hier niet gelukkig mee en kocht de hele oplage - op dertig stuks na - op en liet die vernietigen. Dit kostte Aletrino het (toen formidabele) bedrag van ƒ 800,00. In 1904 verscheen een tweede - herschreven - druk.
• A. Aletrino was gemeentearts in Amsterdam en later privaatdocent criminele antropologie in Amsterdam.
• A. Aletrino heeft als arts-criminoloog belangrijk hervormend werk gedaan. Hij had voor zijn tijd vooruitstrevende ideeën over prostitutie en homoseksualiteit
• Hij was bevriend met Frederik van Eeden (vanaf zijn studietijd) en de andere Tachtigers.
• Zijn proza is somber van aard en als zodanig verwant aan Marcellus Emants. Hij werd beïnvloed door het Franse naturalisme. Zijn werk kenmerkt zich door een zeer zuivere waarneming.
• A. Aletrino vertrok in 1909 om gezondheidsredenen naar Zwitserland. Hij kreeg er veel morfne. Daar overleed hij in zijn chalet in Chernex. De doodsoorzaak is niet helder. Hij leed aan aderverkalking, angina pectoris, ontsteking aan de hartspier en een chronische nierontsteking.
• A. Aletrino is in Lausanne gecremeerd.

(naamstempel A. Aletrino)

Anderen over A. Aletrino

• Deze sombere schrijver van de meest verdrietige en lugubere boeken die in onze taal geschreven zijn. (Frederik van Eeden)
• Aletrino was een man die zijn depressiviteit in zijn verhalen en romans objectiveerde om verder te kunnen leven. De ironie van het noodlot wil, dat de meeste mensen alleen 'n grappig stuk van hem kennen; hij schreef P.A. Saaije's woordje bij de 'Grassprietjes' van Cornelis Paradijs. (Wim Zaal, Verhalen rond 1900. Oorspronkelijk werk uit de periode 1885-1915, blz. 337/338)
• Niet alleen dat hij met gewetensvolle nauwgezetheid de aandoeningen der menschen ontleedt: maar hij ziet artistiek - de stadsgezichten, de hoekjes uit het gasthuis, de tafereeltjes uit het gasthuisleven, in Zuster Bertha voorkomende, kunnen er van getuigen; - en weet ook artistiek weêr te geven. (J.N. van Hall, (1891), geciteerd in 'Het literair eeuwboek. Honderd jaar het boek van het jaar')
• Met wat meer talent en agressiviteit had Aletrino de Céline van de Nederlandse literatuur kunnen worden. Evenals Céline is hij armendokter geweest en is hij solidair geweest met de maatschappelijke outcasts van zijn dagen. Het lot van de hoeren trok hij zich aan en hij maakte een studie van de prostitutie. Hij had met name oog voor de sociale oorzaken daarvan. Hoewel hij in de loop van zijn leven steeds sceptischer werd over een oplossing, zag hij toch een mogelijkheid tot verbetering van dat vraagstuk in vrouwenemancipatie en verandering van de seksuele moraal. (Jan Fontijn, VN, 13-12-1986)
• Sam Aletrino, de melancholicus met zijn trouwe, eerlijke hart, zijn vonkelende vernuft, zijn uitbarstende verontwaardiging als hij onrecht zag plegen, zijn kinderlijke eerbied voor vrouwen. Hij had een diep menselijk medelijden met alles wat zwak was en arm. Ik heb hem in een paroxisme van woede, midden in de Kalverstraat, als een wild beest met zijn borst en volle gewicht tegen een als heer verkleed persoon zien opspringen, die een paar prostituées van de wandelstoep had gelopen en hem voor die gelegenheid horen uitvinden het woord: Dynamietfluim. Toen de man opgestaan en lafhartig weggelopen was, zei Sam: 'Dat dynamiet diende om de intensiteit van zijn walgelijkheid uit de drukken, begrijp je?' (Aegidius W. Timmerman, geciteerd door Jeroen Brouwers in 'Zachtjes knetteren de letteren, blz. 33/34)
• Aletrino hield zich zijn hele leven lang bezig met het probleem van de prostitutie. Hij probeerde criminaliteit te verklaren door de schedelomvang van geneesheren, journalisten, paranoialijders en moordenaars te vergelijken. Hij was de eerste in Nederland die pleitte voor gelijke behandeling van hetero’s en ‘uranisten’. Aletrino veroordeelde niet. (Antiquariaat Fokas Holthuis, Nieuwsbrief 756, november 2017)

Mijn favoriete citaat

Buiten 't raam dichtte een dikke nevel, groot door eentonige witheid, in zware tastbaarheid neêrdrijvend, naar boven. Soms bewoog de wollige mist, log heen- en weêr bollend wanneer de wind er door heen blies, in groote, hoekige scheuren vaneen wijkend. En door de wijde scheuren plekte de roode veeg van een dak aan de overzij of vaagde het bruin van een boom met zijn herfstbladen onduidelijk, woelig op en schoof weêr weg achter de mist, die zich geluidloos met loome schommelingen ineenvoegde. Dan hing de damp weêr onbewegelijk, zwaar deinend voor het venster, als van verre het ratelend geluid van een rijtuig over de steenen oprommelend of de roep van een koopman op straat met een matten klank opdoffend naar boven. En diep naar onder was de mist een vaste, grijze massa, dicht in een, alles bedekkend met een gelijke, eentonige grijsheid.
(A. Aletrino, Zuster Martha, blz. 9)

Bronnen o.a.

• C. Buddingh', Encyclopedie voor de wereldliteratuur (1954)
• Lexicon van de moderne Nederlandse literatuur (1978)
• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• De Nederlandse en Vlaamse auteurs van middeleeuwen tot heden (1985)
• Nederlandse literaire prijzen 1880-1985 (1986)
• Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde (1986)
• Prisma van de pseudoniemen (1992)
• Oosthoek Lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur (1996)
• Hans Heesen e.a., Waar ligt Poot (1997)
• Website van de Koninklijke Bibliotheek (maart 2024)