Jac. Gazenbeek
Profiel
Achternaam: Gazenbeek
Roepnaam: Jac.
Voornamen: Jacob
Geboren: 30-10-1894
Te: Ede
Overleden: 26-01-1975
Te: Lunteren
Pseudoniem(en): Hij gebruikte de naam 'De woudduif' af en toe als ondertekening van zijn brieven. 'De woudduif' was de naam van het huis in Lunteren waar hij in 1941 ging wonen.
Vanaf 1951 schreef hij een column voor de 'Edesche Courant'. Hij gebruikte hiervoor het pseudoniem R.O.D. de Laar (roddelaar).
| Voor tweedehands boeken | Ook van Jac. Gazenbeek |
| Raban Internet Antiquariaat | Klik hier ! |
Werk
Boeken
- Gelderland (1925)
- Tegen paarse kim: schetsen van de Veluwe (1926)
- Boerenbloed: een Veluwsche roman (1932)
- Snelle wieken boven wijde verten (met Jan Versteeg) (1937)
- Het wilt en bijster landt van de Veluwen (1938)
- Fluisteringen van het verleden. Veluwsche sagen (1940)
- Gids voor Ede, Lunteren, Bennekom en Otterlo (1940)
- Gids voor Barneveld (1940)
- Gids voor Otterlo (1940)
- Langs ruischend riet naar wijde wateren: een boek van wilde bloemen, vogels en menschen (1941)
- Aan den ondertrouwden van Ede (z.j.)
- VVV-gids Otterlo (1947)
- Gids voor Gemeente Ede (1949)
- Barneveld: beeldende historie en landelijk natuurschoon (z.j.)
- Wandelgids voor Lunteren (1955)
- De gouden mijlpaal: 50 jaar Bruil's Wegenbouw (1956)
- Langs heidezoom en hessenspoor: natuur en leven van de Veluwe (1956)
- Tips voor autotrips (1956)
- Tips voor autotrips - deel II (1958)
- Dwalend tussen heuvels en valleien: natuur en folklore van de Veluwe (1958)
- Gouden baken in een groene vallei: 50 jaar Coöperatieve Woudenberg/Maarn (1959)
- Dolend langs eenzame paden (1960)
- Uit in Gelderland (1961)
- Ede, gisteren en nu (1963)
- Gelderland bewaarde: gids voor de Gelderse oudheidkundige musea en oudheidkamers (1963)
- Honderd jaar Provinviale Waterstaat Gelderland 1864-1964 (1964)
- De Veluwe: luisterrijk land tussen Randmeer en Rijn (1966)
- Rond de gouden balie: 50 jaar Coöperatieve Raiffeisenbank Lunteren 1917-1967 (1967)
- Leer mij ze kennen... de Geldersen (met Jan H. de Groot) (1970)
- Vertellingen van de Veluwe (1971)
- Van kous naar kluis: honderd jaar (1972)
- Veluwe, wilt en bijster landt (1975)
- Zwervend langs Veluwse wegen (keuze uit 'Dolend langs eenzame paden' en 'Dwalend tussen heuvels en valleien') (1976)
|
|
Uitgaven van de Jac. Gazenbeek Stichting
- Oog in oog met de Veluwe (1992)
- Sagen en legenden van de Veluwe deel I (1993)
- Sagen en legenden van de Veluwe deel II (1993)
- Sagen en legenden van de Veluwe deel III (1994)
- Rob Wijnsma, De Veluwe: natuur & cultuur (1995)
- Vrijbuiters van de Veluwe, deel I (1995)
- En zo gaat vroeger voorbij ... (1996)
- M. van Dam, L. Fraanje en R.N. Wijnsma, Dwaallichten en witte wieven op de Veluwe: symboliek achter de sagen en legenden (1996)
- Vrijbuiters van de Veluwe, deel II (1997)
- Louis Fraanje, Wild speuren op de Veluwe (1997)
- Henri G. Kerkdijk, Louis Fraanje, Jac. Gazenbeek en zijn Veluwe: Jac. Gazenbeek, schrijver, natuurvriend en folklorist, (1894-1975) (2001)
- M.J. Matser/J.A. Slempkes, Licht in de verte : een verhaal van de Veluwse heide (2002)
- Fietsen met Jac. Gazenbeek: een fietstocht boordevol informatie (2004)
- Rob Wijnsma, De Veluwe... in de kijker (2005)
- Louis Fraanje, 'Veluws wild in de seizoenen' (2009)
- Peter van Beek (redactie, met anderen), 'Op 't Veluws Hessenspoor: transportaderen uit het verleden' (2012)
Bloemlezingen
Tijdschriften
- Op 19-08-1919 werd zijn eerste gedicht 'Bloeiende latyrus' in 'De Mosgroene' gepubliceerd. Hij ondertekende met Jac. Gazenbeek en bleef dat sindsdien doen.
- Vanaf 1920 publiceerde hij ook in 'Het Getij' en 'De Nieuwe Gids'.
- Zijn eerste foto (bloeiende meidoorn bij de Barneveldse Beek) werd geplaatst in 'Ons Nederland'.
- 'Boerenbloed' verscheen in 1931 als feuilleton in 'Groot Nederland'.
- In de jaren dertig was Jac. Gazenbeek correspondent voor 'Panorama' en 'Revue'.
- Jac. Gazenbeek schreef voor het Algemeen Nederlands Persbureau.
- Jac. Gazenbeek schreef veel voor de 'Nieuwe Rotterdamsche Courant'.
- De Duitsers verboden eind 1941 de 'Edesche Courant'. Gazenbeek schreef het slotartikel van de laatste uitgave.
- Tijdens de TweedeWereldoorlog publiceerde Jac. Gazenbeek in de 'Hamer'.
- Na de Tweede Wereldoorlog werkte hij voor de 'Edesche Courant' en de 'Luntersche Courant'. Op 14-06-1946 werd hij hoofdredacteur van de 'Edesche Courant'.
- Vanaf 1951 schreef hij een column voor de 'Edesche Courant'. Hij gebruikte hiervoor het pseudoniem R.O.D. de Laar (roddelaar).
- Jac. Gazenbeek publiceerde foto's in 'Gast', 'Gebuur', 'Allerhande'.
- Jac. Gazenbeek schreef in 1971 een kerstverhaal voor 'De Pluimveehouderij'.
- Jac. Gazenbeek schreef voor 'De Kampioen' en 'De Spiegel'.
Over Jac. Gazenbeek
- '1894 - Het Gazenbeek-jaar - 1994' door Louis Fraanje in 'Boekenpost 13' (september/oktober 1994)
- Henri G. Kerkdijk en Louis Fraanje, 'Jac. Gazenbeek en zijn Veluwe. Jac. Gazenbeek schrijver, natuurvriend en folklorist (1894-1975)' (2001)
- 1 hoofdstuk: 'Jac. Gazenbeek - Dit is toch het beste' in 'Uitgelezen Lunteren: Schrijvers over Lunteren en omgeving' van Arno van der Valk (2005)
- 1 hoofdstuk: 'En een pad, die schreeuwen kan ... Jac. Gazenbeek' in 'Bennekom te boek. Sporen van Bennekom in oude en nieuwe boeken' van Bert Lever en Arno van der Valk (2009)
Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)
- Jac. Gazenbeek schreef het script voor een film over de aanleg van Rijksweg 12 bij Ede.
- Jac. Gazenbeek schreef teksten voor 'Kijk op Gelderland' (redactie tom Bouws) (1977)
- Tentoonstelling Jac. Gazenbeek (1978). Een gids bij de tentoonstelling die in maart 1978 werd ingericht in het Historisch Museum Ede.
- De 'Vriendenkring van Individuele Wandelaars WW '70' zette in 1981 een wandelroute van 65 kilometer over de Veluwe uit, die ze de 'Jac. Gazenbeekweg' noemde. De route werd in 1982 in gebruik genomen.
- Er bestaat een Jac. Gazenbeek Stichting: Jac. Gazenbeek Stichting, Postbus 27, 6740 AA Lunteren (gazenbeek-stichting@online.nl) Het Gazenbeekcentrum is in 1991 geopend en in 2014 gesloten. De expositie is verhuisd naar Museum Oud Lunteren aan de Dorpsstraat in Lunteren.
Het voormailge Gazenbeekcentrum.
Stationsstraat 37 LunterenInterieur Gazenbeekcentrum. Met voorzitter Louis Fraanje bij een vitrine. Handschrift inleiding 'Het wilt en bijster landt van de Veluwen' (1938)
 |
 |
Prijzen/waardering
- 'Uit in Gelderland' werd in 1962 door de ANWB bekroond als de beste reisgids van Nederland.
- Op 28-04-1966 werd Jac. Gazenbeek benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.
- In Lunteren werd een school naar hem genoemd. De school werd geopend op 02-09-1967. Het gebeurt zelden dat een school naar een nog levende persoon wordt genoemd. Deze school is intussen gefuseerd met een andere school én van naam veranderd.
- In 1969 werd informatie over Jac. Gazenbeek opgenomen in de collectie van het Nederlands Letterkundig Museum in Den Haag.
- Op 11-05-1987 werd er in Lunteren een straat naar Jac. Gazenbeek genoemd. De Jac. Gazenbeeklaan verbindt de Boslaan met de Stationsstraat.
 |
 |
Opmerkingen
- Jac. Gazenbeek werd in Ede geboren, op de latere Bunschoterweg 232. Hij was het vijfde kind van Gerrit en Hendrika Gazenbeek. Zijn vader was metselaar en aannemer. Samen met zijn vader maakte hij vele wandelingen, waarbij zijn vader hem de liefde voor de natuur bijbracht.
- Als kind werd Jac. Gazenbeek Co genoemd.
- Jac. Gazenbeek ging naar de School met de bijbel aan de Telefoonweg. In 1906 kwam hij van de lagere school af. Hij wilde niet verder leren en ging werken als loopjongen bij een bakker.
- Na zo'n drie jaar gewerkt te hebben besloot hij onderwijzer te worden. Hij ging naar de normaalschool. Op achttienjarige leeftijd haalde hij zijn onderwijzersacte. Zijn ouders gaven hem als cadeau hiervoor een (Raleigh-)fiets. Op deze fiets zwierf hij veel over de Veluwe.
- Hij werkte kort als onderwijzer in Ede en van 1913 tot 1915 in Lunteren.
- In 1915 (Eerste Wereldoorlog) meldde hij zich aan bij de Bijzondere Vrijwillige Landstorm. Hij werd in Utrecht gelegerd. In deze periode haalde hij zijn hoofdacte.
- Eind 1918 kwam hij terug naar Ede. Hij wilde weer terug in het onderwijs, maar dat lukte niet direct. Daarom werd hij assisitent-arbeider-telegrafist in Zwartsluis. Dit beviel hem niet en hij werd ambtenaar op de gemeentesecretarie van Wisch.
- Begin 1919 kreeg hij toch weer werk in het onderwijs. Hij werd onderwijzer op de openbare lagere school in Bennekom. Truus (Geertruida Adriana) Baljet was een collega van hem op deze school. Ze voelden zich al snel tot elkaar aangetrokken.
- In 1921 ging hij op de openbare lagere school in 'De Valk' werken, een buurtschap tussen Barneveld en Wekerom.
- In 1922 kreeg hij zijn eerste camera. Het was een (ouderwetse)
platencamera, waarbij de fotograaf zijn hoofd onder een zwarte
doek houdt. Met de camera trok hij op de fiets over de Veluwe.
Zijn eerste foto (bloeiende meidoorn bij de Barneveldse Beek)
werd geplaatst in 'Ons Nederland'.
De eerste geplaatste foto van Jac. Gazenbeek - Op 30-03-1921 trouwde Jac. Gazenbeek met Truus Baljet. Ze gingen in het buurtschap Overwoud wonen. Op 20-07-1923 werd hun dochter Marjon geboren. Zijn vrouw overleed elf dagen later aan kraamkoorts. Marjon werd opgevoed door een tante in Ede. Zelf ging Gazenbeek in een kosthuis aan de Arnhemseweg in Lunteren wonen.
- Jac. Gazenbeek was betrokken bij de oprichting van de Vereniging Oud Ede en lid van de Stichting het Geldersch Landschap.
- Hij ontmoette Rikste Blouw. Ze was wijkverpleegster in Lunteren en zeer geïnteresseerd in natuur en geschiedenis van de Veluwe. Ze trouwden op 20-02-1926 en gingen aan de Engweg in Lunteren wonen. Vanaf 1930 publiceerde ook zij gedichten (o.a. in 'De Jonge Vrouw').
- In 1929 verhuisden ze naar de Arnhemseweg in Ede. In 1930 ging hij aan de nieuw gebouwde tweede Openbare Lagere School aan de Kerkweg in Ede werken.
- Zijn roman 'Boerenbloed' gaat over een 'boerenmeid' die in verwachting raakt. Ze wordt op een mensonterende manier vlak voor de bevalling van de boerderij weggevoerd. Dit alles om 'schandaal' te voorkomen. Gazenbeek beschrijft in dit boek wat er op boerderijen óók gebeurt, dit om tegenwicht te geven aan de romantische verheerlijking van het boerenleven.
- In 1933 nam hij ontslag als onderwijzer en legde zich geheel toe op het schrijven van verhalen over de natuur en de cultuur van de Veluwe. De foto's bij zijn artikelen maakte hij zelf. Ook ging hij schilderijen en houtsneden maken.
- Vanaf 1935 schreef hij (jarenlang) de toespraak van de Edese Heidekoningin.
- Op 03-02-1938 overleed Rikste.
- Op 02-09-1938 trouwde hij met Louise (Lou) Reeskamp. Zij was een collega van hem toen hij nog op de lagere school in Ede werkte.
- Zijn boek 'Langs ruischend riet naar wijde wateren' beschrijft de natuur in de kop van Overijssel. Hij bracht hier enkele jaren de vakantie door in een huisje van een vriend en laat in dit boek zien dat zijn belangstelling verder gaat dan de Veluwe alleen.
- In 1941 verhuisden ze naar 'De woudduif', een huis aan de Meulunterse Engweg in Lunteren. Hij gebruikte de naam 'De woudduif' af en toe als ondertekening van zijn brieven.
- In 1947 verhuisden ze naar de Valkscheweg 38 (nu Mielweg).
- Jac. Gazenbeek was ook geïnteresseerd in schilderkunst, klassieke muziek en toneel. Ook hierover schreef hij voor allerlei kranten. In 1949 was hij betrokken bij de organisatie van een kersttentoonstelling van regionale schilders. Dit was de start van een jaarlijks terugkerende tentoonstelling. Verder was hij lid van de Vrienden van het Gelders Orkest.
- Op 06-04-1950 verhuisde hij naar villa Boeckenrode, Boslaan 19 (later nummer 27). Hier woonde hij tot zijn dood.
- In 1951 was hij mede-oprichter van de vogelbeschermingsorganisatie Gelderland. In 1952 was hij betrokken bij de oprichting van de Stichting Edese Kunstkring'. In 1955 werd hij lid van de gemeentelijke commissie voor kunstzaken. Hij was mede-oprichter van de Culturele Raad van Ede.
- Op 01-09-1954 nam hij ontslag als hoofdredacteur van de 'Edesche Courant'. Hij bleef wel voor de krant schrijven. Op 31-08-1955 beëindigde hij zijn dienstverband bij de krant helemaal. Hij bleef wel free-lance medewerker.
- Het boek 'Veluwe, luisterrijk land tussen Randmeer en Rijn' wordt als zijn belangrijkste werk gezien.
- In 1966 kreeg hij een attaque, gevolgd door een verlamming aan het linkerbeen en de linkerarm. Hierdoor werd hij afhankelijk van anderen als hij de natuur in wilde gaan. In 1968 kochten ze een Daf, die bestuurd werd door zijn vrouw.
- Jac. Gazenbeek bleef tot op hoge leeftijd actief voor het behoud van waardevolle elementen in het Gelders landschap, zoals de Slaperdijk bij Renswoude en de Doesburgermolen bij Ede. Ook protesteerde hij kort voor zijn overlijden nog tegen het asfalteren van een eeuwenoude hessenweg, een zandpad bij Lunteren.
- In zijn woonplaats Lunteren werden een straat én een school naar hem genoemd. De school werd geopend op 02-09-1967. Het gebeurt zelden dat een school naar een nog levende persoon wordt genoemd. Deze school is intussen gefuseerd met een andere school én van naam veranderd.
- Jac. Gazenbeek had de laatste jaren last van bloedsomloopstoornissen, waarvoor hij ook in het ziekenhuis opgenomen is geweest. Hij overleed op 26-01-1975 aan een hartaanval. Hij werd op 30-01-1975 gecremeerd in Dieren.
Anderen over Jac. Gazenbeek
- Staat u ons toe het overlijden van uw man ook een gevoelig verlies te noemen voor heel velen buiten zijn uitgebreide familie- en vriendenkring. Jac. Gazenbeek heeft - daar zijn wij van overtuigd - ontelbaren liefde voor de natuur bijgebracht en in het bijzonder tot zijn en onze Veluwe. (Burgemeester en wethouders van Ede in een condoleancebrief aan zijn weduwe, 29-01-1975)
- Nie alleen is die fotografie uitstekend nie maar is die beskrywing van taferele uit die plaaslike omgewing letterkundige juwele. (reactie uit Zuid-Afrika op het boekje 'Rond de gouden balie', geciteerd in 'Jac. Gazenbeek en zijn Veluwe', blz. 73)
- Jac. Gazenbeek heeft in zijn leven altijd het voortouw genomen als het ging om zaken als natuur, cultuur en folklore. Hij schreef al over de natuur en over natuurbescherming, toen de termen nog nauwelijks een concrete inhoud hadden gekregen. Gazenbeek stelde de milieuvervuiling aan de kaak op een tijdstip dat de term nog niet eens was uitgevonden. Daarnaast bekommerde hij zich om de steeds minder voorkomende oude boerengebruiken in een tijdperk waarin die gebruiken in sommige plaatsen nog vrij algemeen waren. Tenslotte tekende hij vele sagen en legenden op, vlak voordat ze voorgoed zouden zijn verdwenen. Door zijn toedoen is veel van het oude van de Veluwe bewaard gebleven. (Henri G. Kerkdijk en Louis Fraanje, Jac. Gazenbeek en zijn Veluwe, blz. 86/87)
- Jac. Gazenbeek leefde van 1894-1975. Hij was natuurkenner, folklorist en journalist en was één van de beste kenners van de Veluwe. In tal van boeken en artikelen heeft hij de schoonheid van dit "wilt en bijster landt" op boeiende wijze beschreven, die hij uit de mond van boeren, bosarbeiders, jachtopzieners en stropers heeft opgetekend. (Site: Jac. Gazenbeekweg)
Mijn favoriete citaat
... De oelevlucht, zo pleegt onze vriend de jachtopzichter het uur te noemen,
waarop de dag langzaam overgaat in de nacht.
Dat wonderlijk poëtisch uur,
waarin de schemering, die zich des middags al nestelde in het diepst der bossen.
voetje voor voetje geluidloos naar buiten sluipt
om alle dingen te hullen in haar muisgrijze sluiers...
(Jac. Gazenbeek, Langs heidezoom en hessenspoor, blz. 102)
Links
Bronnen o.a.
- Boekenpost 13 (september/oktober 1994)
- Henri G. Kerkdijk en Louis Fraanje, Jac. Gazenbeek en zijn Veluwe. Jac. Gazenbeek schrijver, natuurvriend en folklorist (1894-1975) (2001)
- Gelderlander (23-12-2006)
- Gelderlander (07-08-2009)
- Div. Internet (zie: Links)
- Website van de Koninklijke Bibliotheek (december 2019)
