• Home
• Bibliografieën
• Citaten
• Weblog
• Raban

• Profiel
• Werk
  
• Prijzen
• Opmerkingen
• Anderen over
• Citaat
• Bronnen

Jef Last

Profiel

Achternaam: Last Roepnaam: Jef Voornamen: Josephus Carel Franciscus Geboren: 02-05-1898 Te: Den Haag Overleden: 15-02-1972 Te: Laren (NH)

portret Jef Last (uit: Kristal, 1935)

Pseudoniem(en): Jef Last publiceerde onder het pseudoniem Corydon in het tijdschrift 'Levensrecht' in 1946/1947. In het tijdschrift 'Vriendschap' publiceerde hij onder het pseudoniem Ohira. Verder schreef hij onder de pseudoniemen Co. Mantjes en El Pintor.

Werk

Poëzie

• Bakboordslichten (1926)
• Ontwaakt!: proletariërs aller landen vereenigt U! Karl Marx: Liedjes op de maat van de rotan (1928)
• Tijdsignalen: bloemlezing uit moderne revolutionaire poëzie van Jan W. Jacobs, Jef Last, Freek van Leeuwen en Garmt Stuiveling (verzameld door Henriette Roland Holst) (1929)
• De wind speelt op het galgentouw (1929)
• Kameraden (1930)
• Verleden tijd (1932)
• Twee werelden (1933)
• Onder den koperen ploert (1933)
• De bevrijde Eros. Een ketter in Moorenland en andere gedichten (1936)
• Bloedkoraal. Anti-fascistische verzen uit de Spaansche loopgraven en op het conflict 'Italië-Abessinië' (1937)
• Tau kho tau (1945)
• Oog in oog (1945)
• Vrij Spanje. Gedichten uit de loopgraven (1946)
• Dag in dag (1954)
• Vuur en vlam. Bloemlezing uit de gedichten (1958)
• Tegen de draad (bloemlezing) (1960)
• Liedjes op de maat van de rottan. Indische revolutionaire gedichten (1994)

Proza

• Branding (1930)
• Marianne (1930)
• Liefde in de portieken (1932)
• Partij remise (1933)
• De vlucht van de opstandeling (1933)
• Zuiderzee (1934)
• Het huis zonder vensters (1935)
• Voor den mast: belevenissen van een matroos (1935)
• Een flirt met den duivel (1936)
• De laatste waarheid (1938)
• De Vliegende Hollander (1939)
• Onvoldoende voor liefde (1940)
• Kinderen van de middernachtszon (1940)
• Het gele huis (met o.a. Bordewijk, H. van Eyk, A.H. Mulder) (1940)
• Van een jongen die een man werd (1941)
• Elfstedentocht (1941)
• Gedachten onder water (1945)
• Het eerste schip op de Newa (1945)
• Vingers van de linkerhand (1947)
• Acht werken van Jef Last (1947)
• In de zevende hemel (1949)
• De vlucht van den opstandeling: een verhaal uit de Indonesische opstand (ca. 1950)
• Schuim op de kust (1950)
• De rode en de witte lotus (1951)
• Een lotje uit de loterij (1957)
• Schuim op de kust: verhalen van zee en zwervers (1961)
• Van Fujiyama tot Olympus (1965)
• Drie over rood. Drie revolterende romans van Jef Last (Marianne/Elfstedentocht/Zuiderzee) (1968)
• Vuurwerk achter de Chinese muur (1970)
• Omnibus (Elfstedentocht/Zuiderzee/Het eerste schip op de Newa) (1975)

Voor kinderen:

• Matsa Boemi op de Tafelberg [El Pintor] (tekst Jef Last) (ca. 1943)
• Wat Hassan zag [El Pintor] (tekst Jef Last) (ca. 1943)
• I Bontot en I Koese. De avonturen van twee Balische jongens (met Udeyanna Pandji Tisna) (1958)
• Tjoebek in het tijgerbos. Avonturen van twee Balische jongens (1972)

Toneel

• Hollands Welvaren (met anderen) (1935)
• Djajaprana. Tragedie in vijf acten naar een Balisch gegeven (1954)

Hoorspel

• Een Aziaat krijgt de Nobelprijs (VARA, 1963)

Brieven

• Brieven uit Spanje (1936)
• In de loopgraven voor Madrid: 2e serie brieven van het Spaansche front (1937)
• Madrid strijdt verder: 3e serie brieven van het Spaansche front (1937)
• 1 brief van Jef Last aan zijn verloofde (in handschrift) in 'Brieven in Beeld' (1976)
• André Gide, Jef Last. Correspondance 1934-1950 (1985)
• 1 brief van Jef Last aan Ida Last-ter Haar (23-09-1936) in 'Briefgeheim', samengesteld door René van Stipriaan (1993)

Overige non-fictie

• Van onderop: Steunt de Twentsche strijd van onderop (met andenren) (1932)
• Het stalen fundament: reportage over 2500 k.m. zwerftochten door de Oeral (1933)
• Over de Hollanders in Spanje (1938)
• Een antwoord op 'Het geval Jef Last' (1938)
• De Spaanse tragedie (1938)
• Kruisgang der jeugd (met Harry Wilde) (1939)
• Leeghwater maalt de meren leeg (1942)
• Een socialistische renaissance (1945)
• Aan de bronnen van het verzet: de strijd der gemeente Ommen tegen de duitse overheersing, 1940-1945 (redactie) (1945)
• Kort overzicht der geschiedenis van de Chinese revolutie (1946)
• Dit is Walcheren (reportage - met A. den Doolaard en Ed Hoornik) (1946)
• Inleiding tot het denken van Confucius (1953)
• Bali in de kentering (1955)
• Zo zag ik Indonesië (1956)
• China schrijft westers (AO 725, 05-09-1958)
• Der Wandel in der Beurteilung Lu Hsüns und seine Ursachen (proefschrift, 1958)
• Lu Hsün. Dichter und Idol (bekorte versie proefschrift, 1959)
• Japan in kimono en overall (1960)
• Japan tussen Oost en West (met P. van 't Veer) (AO 816, 17-06-1960)
• Confucius (1961)
• Lau-tse en de Tauïsten (1962)
• De Spaanse tragedie (Brieven uit Spanje/Weerzien met Spanje/De stakingen in Bilbao) (1962)
• Conflict Moskou-Peking (AO 970, 12-07-1963)
• China als staat (AO 1044, 08-01- 1965)
• China, land van de eeuwige omwenteling (1965)
• De tweede dageraad van Japan. Een poging tot het rechtzetten van misverstanden (1966)
• Mijn vriend André Gide (memoires) (1966)
• Religies van Japan (AO 1120, 08-07-1966)
• Culturele revolutie in China (AO 1144, 06-01-1967)
• Rinus van der Lubbe, doodstraf voor een provo (heruitgave van 'Kruisgang der jeugd') (1967)
• Hongkong vanuit veertien gezichtspunten (AO 1177, 08-09-1967)
• Strijd, handel en zeeroverij. De Hollandse tijd op Formosa (1968)
• De persoonlijkheid van André Gide (AO 1287, 14-11-1969)
• Vuurwerk achter de Chinese muur (1970)

Vertalingen/bewerkingen

• D. Masljanenko, De vrolijke brigade (1934)
• 1 vertaling: Osbert Sitwell, 'De oorlog uit een luie stoel' in Schrijvers getuigen tegen oorlog en militarisme', uitgegeven voor de jongeren vredes actie door W.L.& J. Brusse (1936)
• André Gide, De nieuwe spijzen (1937)
• Jef Last vertaalde diverse werken uit het Japans en het Chinees.
• 2 vertalingen (van Anna Karawejewa en Wssewolod Iwanow) in 'Oogst der tijden, Keur uit de werken van schrijvers en dichter aller volken en eeuwen', red. Johan Winkler (1940)
• L.N. Tolstoi, Linnenmeter: de geschiedenis van een paard (1941)
• Lin Yu-Tang, Pe-king onder bliksemlicht (1941)
• Joseph Conrad, Verhalen van de zee: zijnde de avontuurlijke belevenissen in zonnige en donkere dagen van verschillende bemanningen van grote en kleinere schepen op de wijde wereldzeeën (met anderen) (1941)
• André Gide, De terugkeer van de verloren zoon (1941)
• Les Poètes Maudits. Baudelaire, Verlaine, Rimbaud (1945)
• Lin Yu-Tang, Pe-king onder bliksemlicht (1946)
• Martin Buber, De vertellingen van Rabbi Nachman (1946)
• André Gide, Vrouwenschool (1946)
• Leandro a Sanchez Salazar / Julia´n Gorkin, De Gepeoe slaat toe (1947)
• André Gide, Oedipus en Theseus (1947)
• H. Wielek (red.), De stem van Europa (met anderen) (1947)
• Pierre de Ronsard, Enkele gedichten uit Les amours (1948)
• André Gide, De Hadjie, of Verhandeling over de valse profeet (1949)
• Ramón del Valle-Inclán, Uit de memoires van de Markies de Bradomin (1950)
• Ramón del Valle-Inclán, Lente-sonate (1950)
• Ramón del Valle-Inclán, Zomer-sonate (1950)
• Ramón del Valle-Inclán, Herfst-sonate (1950)
• Ramón del Valle-Inclán, Winter-sonate (1950)
• Het ware boek der volkomen leegte. Bloemlezing uit de geschriften van Lièh Tze en Yang Tsjoe (1958)
• In 'De muze kent geen Babel, Poëzie uit alle werelddelen in vertaling'(1959) staan door hem vertaalde gedichten van Nordahl Grieg, Yosano Akiko, Hagiwara Sakutaro, Kitagawa Fuyuhiko, Nakano Shigaharu, Katsumi Tanaka, Nakahara Chuya.
• Vloog een bloesem terug naar haar tak. Japanse poëzie (1960)
• Joe David Brown/Life, India (1962)
• Edward Seidensticker/Life, Japan (1962)
• Golven der Gele rivier: Chinese poëzie (1962)
• Meesters der Japanse vertelkunst (1962)
• André Gide, Verhalend en essayistisch proza : alsmede een uitgebreide keuze uit: journal, correspondentie en andere werken (1963)
• Loren Fessler/Life, China (1965)
• Yukio Mishima, Vijf moderne Noh-spelen (1966)
• André Gide, De kelders van het Vaticaan (1967)
• Yukio Mishima, Na het banket (1967)
• Yukio Mishima, Bekentenissen van een gemaskerde (1967)
• André Gide, Corydon (1969)
• Loe Sjuun, Te wapen (1970)
• Waarom majesteit spreekt u steeds van nut en voordeel? (jaarwisselingsgeschenk) (1971)
• Yukio Mishima, Madame de Sade (met anderen) (1989)
• Yokio Mishima, Lady Aoi (2000)

Vertaald

• Zuidersee (Duitse vertaling van 'Zuiderzee' door Harry Wilde (1936)
• Zuyderzée (Franse vertaling van 'Zuiderzee' door Eckman) (1938)
• La hispana tragedio (vertaling in het Esperanto) (ca. 1939)
• Lettres d'Espagne (Parijs, 1939)
• The Spannish Tragedy (Londen, 1939)
• Das erste Schiff auf der Newa (Duitse vertaling van 'Het eerste schip op de Newa' door Gerda Kautsky Brunn) (1947)
• Vor dem Mast (Duitse vertaling van 'Voor de mast' door Rolf Italiaander) (1949)
• 'Het eerste schip op de Newa' werd in het Duits en het Engel vertaald.
• Bontot hat grosse Pläne: Erlebnisse eines Jungen auf Bali (Duitse vertaling van 'I Bontot en I Koese' door Wilhelm Niemeyer) (1959)
• 'Bontot en Koese' werd vertaald in het Deens door Clara Hammerich: 'Bontot og hans ven' (1960) en in het Frans als 'Aventures à Bali (I Bontot en I Koese)' (1965). Het is ook vertaald in het Duits, Engels en Japans.
• Aventures à Bali (Franse vertaling van I Bontot en I Koese' door E. Vincent) (1965)
• The bamboo school in Bali (Amerikaanse vertaling van 'I Bontot en I Koese' door Marietta Moskin) (1969)
• Cubek, di rimba raya (Indonesische vertaling van 'Tjoebek in het tijgerbos' door Fauzia Tisnamijaya) (1978)
• Werk van Jef Last in 'The fifth Acolyte reader' (1991)
  

Jef Last schreef een nawoord voor

• Co Mantjes, De zeven caramboles (1973)

Bloemlezingen

Tonen

Tijdschriften

• Jef Last publiceerde in het studentenblad 'Virtus'.
• Jef Last was medewerker van de jaarboeken van revolutinaire poëzie 'Tijdsignalen' (1929-1930)
• Jef Last was redacteur van 'Links Richten' het tijdschrift van het arbeiders- en schrijverscollectief (1932-1933)
• In de Tweede Wereldoorlog was Jef Last mede-oprichter van het illegale blad 'De Vonk'. In 1945 werd dit voortgezet als 'De Vlam'.
• Jef Last publiceerde onder het pseudoniem Corydon in het tijdschrift 'Levensrecht' in 1946/1947.
• In het tijdschrift 'Vriendschap' publiceerde hij onder het pseudoniem Ohira.
• Jef Last was begin jaren vijftig correspondent voor 'Het Vrije Volk' in Hamburg.
• Jef Last publiceerde in 'Links Front', 'De Stem', 'Ad Interim', 'Maatstaf', 'Groot Nederland', 'Kroniek van Kunst en Literatuur', 'Wij', 'Monde', 'Regards', 'Die Samlung', 'Internationale Literatur', 'Opgang', 'Het Volk', 'De Notenkraker', 'De Socialistische Gids', 'Eenheid', 'De Baanbreker', 'De Nieuwe Weg','De Socialist', 'Socialisme en democratie', 'De Groene Amsterdammer', 'Buiten de Perken', 'Elseviers Magazine', 'Bzzlletin'.

Over Jef Last

• Nico Rost, 'Het geval Jef Last: over fascisme en trotzkisme' (1938)
• M. Revis, 'Drie sterke en twee zwakke vingers' in 'Critisch Bulletin' (juli 1948)
• Een biografie(tje) van Jef Last in 'Zesentwintig biografieën' door Ed. Hoornik, Bert van Eyk e.a. (1949)
• Martin Mooij en Aad G. Put, 'Jef Last' (1963)
• 'Verleihung des Joost-van-den-Vondel-Preises 1966 an Dr. Jef Last, Amsterdam, durch die Westfälische Wilhelms-Universität Münster' (1966)
• 2 hoofdstukken over Jef Last in 'Loodlijnen' van Kees Fens (1967)
• Een interview met Jef Last in 'Schrijven of schieten' van Fernand Auwera (1969)
• Nieko van de Pavert, 'Jef Last tussen de partij en zichzelf' (scriptie) (1982)
• Rita van Dijk e.a., 'Jef Last. Een strijdbaar schrijversleven' in 'Bzzlletin 104' (maart 1983)
• 1 anekdote over Jef Last in 'Het literair anekdoten boek', samengesteld door John Müller (1988)
• Een bijdrage over Jef Last in 'Lexicon van de jeugdliteratuur' door Matee ten Wolde (februari 1990)
• Wim Zaal nam in 'De buitenbeentjes. 36 schrijvers die ik heb gekend' (1995) een hoofdstuk over Jef Last op.
• 1 hoofdstuk: 'Vijf zaligheden. Jef Last in 'Bennekom te boek. Sporen van Bennekom in oude en nieuwe boeken' van Bert Lever en Arno van der Valk (2009)
• Gilles W.B. Borrie, 'Herinneringen en ontmoetingen: burgemeester, historicus, vrijmetselaar' (2011)
• 1 hoofdstuk over Jef Last: 'Nipper 44' in 'Encyclopedie van op het nippertje geredde kennis' van Hans Vervoort (2014)
• 1 hoofdstuk: 'Jef Last - Zuiderzee' door Evelien Neven in 'Lexicon van Literaire Werken' (november 2016)
• Patrick Bassant, 'De vlinder in de inktpot' (roman) (2020)
• Rudi Wester, 'Bestaat er een raarder leven dan het mijne? Jef Last 1898-1972' (2021)

Diversen:

• 'Lach tegen de wereld: voor mannenkoor', tekst van Jef Last, gecomponeerd door J. Wijnand Balke (z.j.)
• 'Lach tegen de wereld: voor gemengd koor', tekst van Jef Last, gecomponeerd door J. Wijnand Balke (z.j.)
• 'Lach tegen de wereld: voor een zangstem met pianobegleeiding', tekst van Jef Last, gecomponeerd door J. Wijnand Balke (z.j.)
• Jef Last werkte als scenarioschrijver mee aan de film 'Branding' van Joris Ivens en Mannus Franken. In 1930 verscheen zijn eerste novelle onder dezelfde titel.
• Jef Last bewerkte voor de Landenserie van Het Parool/Life o.a. de delen over Japan en Mexico (1962)
• 'l'Ami Hollandais', een film over de reis van Gide en Last naar Rusland (2006)
• Een portret (olieverf op doek) van Jef Last door Piet Begeer, gemaakt in 1929, in 'Schrijversportretten', samengesteld door Sjoerd van Faassen, Pauline Bloemsma en Hester Quist (2010)

(Literaire) prijzen

• Marianne Philips-prijs 1960 voor zijn gehele oeuvre
• Vondel-prijs 1966 van de universiteit van Münster
• 'Tjoebek in het tijgerbos' werd in de kinderboekenweek 1973 door de lezers van de Openbare Bibliotheek in Den Haag gekozen als beste kinderboek
• Draaginsigne Binnenlandse Strijdkrachten (2022)

Opmerkingen

• Jef Last was de zoon van Carel Christiaan Anthony Last (zee-officier, ambtenaar in Nederlands-Indië, hoofdinspecteur van de arbeid) en Helena Johanna Maria Verstijnen.
• Door het werk van zijn vader moest het gezin regelmatig verhuizen. Als kind woonde Jef Last in Den Haag, Leeuwarden, Venlo, Deventer en Amsterdam.
• Soms ging hij met zijn vader mee op inspectiebezoek. Hierdoor zag hij al jong de wantoestanden in sommige fabrieken. Hij las veel revolutionaire literatuur. In 1916 werd hij van de HBS in Amsterdam gestuurd omdat hij onhandelbaar was. Zijn ouder scheidden in datzelfde jaar. Jef Last maakte de HBS af in Alkmaar.
• Jef Last studeerde vanaf 1918 Chinese letteren in Leiden en in Hamburg. Hij brak in 1919 zijn studie af en leefde van allerlei baantjes (assisitent-bedrijfsleider bij de Enka (1922-1924), hoofd van de filmdienst van de IvAO, bij de Zuiderzeewerken, in een manometerfabriek). In 1957 promoveerde hij alsnog (in Hamburg) op een proefschrift over de moderne Chinese dichter Loe Hsjuun.
• Toen hij bij de Enka in Ede werkte, woonde hij met Ida ter Haar in een boerderijtje in Bennekom, zonder stromend water of electriciteit.
• Op 11-01-1923 trouwde hij met Ida ter Haar (haar vader was lid van de Tweede Kamer voor de CHU). Ze kregen drie dochters. Op 28-05-1938 volgde een scheiding. Op 09-05-1946 trouwden ze opnieuw. Zij was actief in de communistische jeugdbeweging. Hier werkte zij o.a. met de jonge Karel van het Reve.
• Tussendoor had hij zijn akte Lager Onderwijs gehaald. Hij werkte enige tijd als invalkracht op een lagere school.
• Jef Last werd (overtuigd) socialist (1917-1929). In 1930 werd hij communist. Eind 1932 ook lid van de CPN. Na een reis in 1936 (samen met André Gide) naar de Sovjet-Unie zwoer hij het communisme weer af en op 02-03-1938 zegde hij het lidmaatschap van de CPN op. Hij bleef - op zijn eigen wijze - socialist.
• Begin dertiger jaren ontmoette hij André Gide. In de roman 'Zuiderzee' is invloed van Gide terug te vinden. In 1936 reisde hij met André Gide naar de Sovjet-Unie. Ze kwamen teleurgesteld terug. André Gide stimuleerde Last om zijn homoseksualiteit te accepteren. Jef Last was later betrokken bij de oprichting van het COC.
• In 1936 vocht hij mee in de burgeroorlog in Spanje en bracht het daar tot Kapitein. Ook hier stelde hij zich kritisch op en werd eind 1937 door een krijgsraad ter dood veroordeeld. Hij vluchtte naar Scandinavië. Toen hij terugkwam naar Nederland werd hij op last van de Nederlandse regering in Zundert opgepakt en gevangen gezet. In gevangenschap schreef hij 'De laatste waarheid'. Eind 1939 kon hij wel naar Nederland terugkeren. In 1947 kreeg hij officieel zijn Nederlanderschap terug.
• Zijn 'Kruisgang der jeugd' (geschreven met Harry Wilde) handelde over Marinus van der Lubbe en de rijksdagbrand van 1933. Het boek verscheen in 1939 en werd in mei 1940 door de Duitsers verboden.
• Tijdens de Tweede Wereldoorlog was Jef Last actief in het verzet.
• Jef Last was één van de oprichters van het COC.
• Van 1950 tot 1954 was Jef Last leraar en regeringsadsviseur voor kunst en cultuur op Bali. Hij was naar Indonesië gegaan op uitnodiging van Mohammed Hatta en Soekarno (die enkele anti-koloniale gedichten van Jef Last uit het hoofd kende) had hem gevraagd een rapport te schrijven over het behoud van de Indonesische cultuur voor jongeren. Hij werd leraar Engels op een middelbare school in Singaradja op Bali.
• Zijn socialistische geëngageerdheid spreekt uit zijn werk, maar zonder dat de literaire kwaliteit daar onder lijdt.
• In 1966 stond Jef Last voor de Amsterdamse gemeenteraadsverkiezingen op de lijst van Provo (onverkiesbaar).
• De laatste jaren van zijn leven woonde hij met zijn vrouw in het Rosa Spierhuis in Laren. Hier verschilde hij nog vaak van mening met Annie Romein-Verschoor.
• Jef Last overleed in 1972 aan kanker. Zijn stoffelijk overschot werd ter beschikking gesteld van de wetenschap, dit op zijn verzoek, gedeeltelijk om anderen van dienst te zijn, maar ook omdat hij geen huichelachtige toespraken/lijkredes wilde.

Anderen over Jef Last

• In al zijn werken is de ambivalentie aanwezig van de intellectueel die proletariër wil zijn en daar alles voor over heeft, maar ergens toch de assimilatie niet bereikt. Die eerlijkheid is voortdurend voelbaar en maakt zijn werk sympathiek. (P.H. Dubois, hedendaagse nederlandse kunst, letterkunde, blz. 42)
• Last, negenenvijftig, promoveerde een paar maanden geleden in Hamburg tot doctor in de filosofie en hij zit thans in Tokyo. Hij is een van de weinige Nederlandse auteurs die een vleug internationalisme in onze letteren brengt, heel verkwikkend. (Hans Warren, Geheim dagboek 1956-1957, blz. 167, 29-08-1957)
• Jef Last werd op 2 mei vijfenzestig jaar. Hij had verlangd naar een prijs, studietoelage, reisbeurs of wat dan ook, teneinde nog eens een reis naar het Oosten te kunnen maken, zijn kennis van Japans en Chinees te onderhouden. 'Ik had nog wel wat hoop gehad, want ik was aanbevolen door Janny Roland Holst,' schrijft hij me. Een jury beschikte anders. 'Ik reis nu met een boot van de Nederland-Oost-Aziëlijn, die me een reductie van 50% heeft aangeboden. Dat betekent een geweldig tijdverlies.' Zo werd een markante man weer teleurgesteld in een haast vanzelfsprekend maar blijkbaar toch kinderlijke verwachting. (Hans Warren, Geheim dagboek 1963-1970, blz. 16/17, 13-05-1963)
• Het allermooiste verhaal dat ik ooit over een Nederlandse schrijver hoorde is eigenlijk geen verhaal, maar de tekst van een briefkaart die Jef Last in de dertiger jaren aan Jaap van Hattum stuurde en die (ongeveer) luidde: 'Beste Jaap, ik kan vanmiddag niet bij je komen, zoals we hadden afgesproken, want ieder ogenblik kan de revolutie uitbreken en ik kan daarbij niet gemist worden. Je Jef.' (C. Budingh', Dagboeknotities 1967-1972, blz. 342)
• Hij was een zoeker, niet alleen in de literatuur, maar op alle terreinen des levens. (Hans Schoots, Groene Amsterdammer, 25-06-1986.
• Voor de geëngageerde Last was schrijven een middel, en geen zoektocht naar schoonheid. Hij probeerde persoonlijke en zakelijke gebeurtenissen, fictieve en historische personen tot een geheel te maken, wat niet altijd lukte vanwege de - door hem zelf opgelegde - tijdsdruk. (Matee ten Wolde, Lexicon van de jeugdliteratuur, februari 1990)
• Zijn haat jegens Reve kwam voort uit een opmerking in Nader tot U over Circus Elleboog: "Gaat dat zien! Proletarische jeugd springt door brandende hoepel!" Dat kindercircus was het levenswerk van Ida Last. Logisch dat Jef diep gegriefd was. Hij beminde zijn vrouw boven alles, ook al verliet hij haar meer dan eens voor erotische episoden met jonge vrienden. (Wim Zaal, De buitenbeentjes. 36 schrijvers die ik heb gekend, blz. 86)
• Jef Last was een bevlogen schrijver en als Spanje-strijder een voorbeeld van idealistisch handelen zonder toekomst. Maar wat niemand meer weet: hij kon zijn oren bewegen! Tijdens een interview op de tv kwam het ter sprake en hij liet het trots zien: kijk, ik kan mijn oren bewegen. Nut heeft deze vaardigheid niet, maar ik kon me zijn trots voorstellen. Ik kan het namelijk ook. (Hans Vervoort, Encyclopedie van op het nippertje geredde kennis, blz. 54)
• In de tuin van het Rosa Spierhuis in Laren zit in de winternacht van 6 februari 1972 een oude man met ontbloot bovenlijf. Hij zit daar bewust, om ziek te worden. Dat lukt, want een week later overlijdt Jef Last aan een longontsteking. "Hij leed aan kanker en begon dement te worden, wat hij verschrikkelijk vond", zegt zijn biograaf Rudi Wester. "Euthanasie was niet mogelijk. Dus koos hij deze weg." (Niek Megens, Gelderlander, 09-04-2022)

Mijn favoriete citaat

Zelfs de voortdurende leugentjes der bedienden wist hij goed te praten,
zeggende dat de waarheid in de zin stak en niet in de féiten
en dat een mooie leugen beter was dan een lelijke waarheid,
omdat een mooi verhaal gelukkig maakte
en een lelijk feit slechts bitterheid en wrok kan verwekken.
(Jef Last, Schuim op de kust, blz. 67)

Bronnen o.a.

• P.H. Dubois, hedendaagse nederlandse kunst, letterkunde (1956)
• Lexicon van de moderne Nederlandse literatuur (1978)
• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• Nederlandse literaire prijzen 1880-1985 (1986)
• Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde (1986)
• Lexicon van de jeugdliteratuur (februari 1990)
• Prisma van de pseudoniemen (1992)
• Oosthoek Lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur (1996)
• Encarta '98 (1997)
• Hans Heesen e.a., Waar ligt Poot? (1997)
• Schrijvers. 2000 auteurs van de 20e eeuw van A tot Z (2002)
• Bert Lever en Arno van der Valk, Bennekom te boek. Sporen van Bennekom in oude en nieuwe boeken (2009)
• Website van de Koninklijke Bibliotheek (september 2020)