Schrijversinfo.nl

Tonen

Tijdschriften

• J. Saks was redactiesecretaris van 'De Nieuwe Tijd' (1902-1913).
• J. Saks publiceerde in 'Stemmen', 'Het Weekblad', 'De nieuwe Amsterdammer', 'De Nieuwe Weg', 'Nu, algemeen maandblad', 'Groot Nederland'.

Over J. Saks

• Frits de Jong, 'J. Saks: literator en marxist: een bijdrage tot de geschiedenis van het marxisme in Nederland' (proefschrift) (1954)
• Frits de Jong Edz., 'J. Saks, literator en marxist: een politieke biografie' (1977)
• Frans Kalshoven, 'Saks over Marx en de Marx-kritiek: een theoretisch, stilistisch en polemisch hoogtepunt in de geschiedenis van de politieke economie in Nederland' (1990)

Diversen

• E. du Perron leverde in 'Multatuli, Tweede Pleidooi' (1938) kritiek op Saks' boek over Multatuli.

Opmerkingen

• J. Saks groeide op in een eenvoudig gezin. Zijn vader Pieter Wiedijk, was timmermansknecht. Zijn moeder, Elisabeth Bruin, stamde uit een geslacht van doopsgezinde dominees en touwslagers.
• Hij was al jong wees en groeide verder op in het gezin van een Beemster boer.
• Hij volgde een onderwijzersopleiding op de kweekschool in Haarlem.
• Hij kuurde jarenlang in Davos i.v.m. zijn tuberculose.
• Hij was onderwijzer en journalist en volgde daarna een opleiding farmacie (die hij kon betalen van een erfenis).
• Tijdens zijn studie farmacie werd hij een overtuigd socialist.
• Hij ging in Amsterdam wonen en werd een erkend specialist m.b.t. het marxisme.
• Hij behoorde tot de linkervleugel van de SDAP (met Henriëtte Roland Holst en Herman Gorter).
• In 1909 zegde hij zijn lidmaatschap van de SDAP op en werd lid van de SDP.
• Zijn gezondheid was slecht. Hierdoor en door zijn leninistische sympathieën vereenzaamde hij aan het eind van zijn leven.
• De laatste jaren van zijn leven lag hij langdurig in het Diaconessenziekenhuis in Amsterdam.

Anderen over J. Saks

• Het breede midden van dit boek wordt ingenomen door een opstel dat van Saks' geest, van zijn stijl en van zijn komponeervermogen een veelzijdig denkbeeld geeft. Schrijvende over Quack's Herinneringen kon de beoordeelaar, geschoold in die schriftuur van de epigrammatisch toegespitste volzin waarvan Huet met zwaarder ronding, Van der Goes met slanker voornaamheid het voorbeeld gaf, maar die hij met onvermoeide evenwichtigheid voortzette en uitwerkte, meer doen dan enkel het boek, kon hij als jongere tijdgenoot van Quack en als niet meer jong Amsterdammer de mensch en zijn tijd en zijn omgeving bespreken en weergeven, en dus zelf een bijdrage leveren die naast de ‘Herinneringen’ waarde houdt. (Albert en Mea Verwey, over 'Socialistische opstellen' in 'De Beweging, 1919)
• Sociaal-democratisch publicist. Schreef essaystisch werk dat historisch en psychologisch verantwoord is. (Lectuur Repertorium, 1954, blz. 2143)
• Zijn felle polemieken zijn geschreven in een verzorgde stijl, geschoold bij Busken Huet. Zijn enorme belezenheid, speciaal in de Franse literatuur, en zijn onverschrokken kritische zin, verheffen zijn werk ver boven de gewone politieke journalistiek. (G.J. Bork en P.J. Verkruijsse, De Nederlande en Vlaamse auteurs, 1985)

Mijn favoriete citaat

Het is anders zo eenvoudig, zou men zeggen. Is er iemand onder ons voor godsdienstig lager onderwijs? Niemand. Gelooft er iemand aan de mogelijkheid de kerkelijke partijen een concessie af te kunnen dwingen, waardoor het nadeel, dat wij allen zien in de verdere clericalisatie van dat volk, wordt gekeerd? Niemand. De kerkelijke partijen hebben de macht en de hoop is gering dat zij haar vooreerst verliezen. De voorwaarde van hun politiek overwicht is niet dat zij ons of een ander, maar dat zij elkaar de nodige concessies doen. De heer Kuyper heeft een potje te vuur staan; twijfelt iemand aan zijn bekwaamheid om het in overleg met zijn bondgenoten zó te bereiden, dat ieder van hun het zonder aanmerking slikt, gelooft iemand aan de mogelijkheid om roet in het eten te gooien? Niemand. Welnu dan! ... (J. Saks, De Nieuwe Tijd, 1902)

Bronnen o.a.

• Lectuur repertorium (1954)
• Website van de Koninklijke Bibliotheek (december 2023)